Dodany przez
„Witnicki Flesz” 5/2021
W poprzednim odcinku przedstawiliśmy kilka kościołów wzniesionych na terenie dzisiejszego Miasta i Gminy Witnica. Oto kolejne z nich.
Droga Świerkocina do świątyni w obecnej postaci była bardzo długa. Pierwotnie rolę domu modlitwy pełniła sala szkolna. Kościół z prawdziwego zdarzenia, dziś pw. Matki Bożej Różańcowej, wzniesiony został w latach 1846-1848 w konstrukcji szachulcowej. Był to typ ściany szkieletowej wypełnionej gliną i plecionką.
W 1850 r. przemurowano cegłą zachodnią ścianę kościoła, w 1895 r. szachulec zastąpiono cegłą. Jedna z pocztówek przedstawia budowlę w takim właśnie stanie. W 1934 r. ściany szkieletowe otynkowano.
Ale dzwon ten sam
Kościół filialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowinach Wielkich został zbudowany w 1856 r. na miejscu dawnego o konstrukcji ryglowej. Jeśli wierzyć pocztówce, na szczycie umieszczony był niewielki dzwon. Obecnie jego funkcję przejęła wolnostojąca dzwonnica.
– Pamiętam głos dzwonu ze szczytu roznosił się wyraźnym echem po całej wiosce- wspomina nowinianka Bronisława Dudziak-Czerniak.- Później wieżyczka zaczęła się ruszać i wybudowano dzwonnicę, która jest obecnie, jednak dźwięk nie ma tej mocy, co wcześniej, choć dzwon jest ten sam, co w czasach niemieckich.
Jedna z pocztówek przedstawia wnętrze nowiniańskiego kościoła w okresie międzywojennym. Parafianie wskazują na kilka różnic. Nie ma już na przykład tablic z nazwiskami żołnierzy, którzy polegli w I wojnie światowej. Skrócone zostały boczne empory, nowy jest ołtarz.
Kościół filialny pw. Matki Bożej Różańcowej w Kamieniu Małym, wzniesiony w 1876 r. Podobnie jak w przypadku nowiniańskiej świątyni, stanął na miejscu dawnego domu modlitwy. Obok stał budynek szkoły.
Na Środku Świata
Kościoły, o których pisałem, to zwykle świątynie ewangelickie przejęte po wojnie przez katolików. Są od tego dwa wyjątki, o których wiem.
Katolicy w niemieckim Vietz (Witnicy) modlili się w dużej pralni, która znajdowała się przy dzisiejszej ul. Sikorskiego. Mieściło się w niej 70. wiernych, którzy należeli do parafii w Dębnie. W latach 30-tych pojawiła się idea budowy kościoła. Rozprowadzanie „cegiełek” tylko w części pokryło koszty budowy. Proboszcz musiał skorzystać z pomocy władz nazistowskich, co zobowiązywało go do wywieszania hitlerowskich flag w święta państwowe.
Kościół został poświęcony w 1936 r. W 1945 r. służył czerwonoarmistom za salę kinową. Obecnie jest to kościół filialny pw. Krzyża Świętego – jedyny, który po wojnie nie zmienił przynależności wyznaniowej.
Największe zmiany czekały drugi dom modlitwy mieszczący się w Nowinach Wielkich. W 1896 r. w przy ul. Dorfstrasse (Wiejskiej) stanął „Dom Wspólnoty” (Brudergemeinde) herrnhutów, czyli Braci Morawskich.
W budynku mieściła się sala modlitwy, która pełniła również rolę ośrodka kultury, a także mieszkanie dla opiekuna obiektu lub „pracownika diaspory”. W 1919 r. „pracownicy diaspory” zorganizowali w Nowinach spotkanie młodzieży dla dwustu osób pochodzących z piętnastu wspólnot oraz dwóch pastorów. Grały dwie orkiestry dęte. W 1931 r. na Tydzień Biblijny przybyło na Dorfstrasse 140. wiernych. W czasie wojny mieszkanie zajmowała rodzina Herberta Pinske.
W 1945 r. Polacy znaleźli w dużej sali opatrunki i puste fiolki po zastrzykach, zatem przez krótki okres mieścił się w niej wojskowy lazaret. Niebawem w „Domu Wspólnoty” zostało umieszczone przedszkole. Po sześciotygodniowym kursie pierwszą nauczycielką została w nim pani Władysława Byra. Dziś jest to Przedszkole Gminne „Na Środku Świata”.
Obszerniej historię budynku przy ul. Wiejskiej 15 w Nowinach Wielkich opisuje książka „Klucz do Środka Świata” niżej podpisanego. W naszej gminie jest to jedyny chyba obiekt sakralny, który współcześnie pełni świecką funkcję. Religijnym akcentem jest katecheza dla przedszkolaków.
Władysław Wróblewski
