Dodany przez
„Witnicki flesz” 9/2022
Rozpoczął się kolejny rok szkolny. Z tej okazji wszystkim nauczycielom życzymy pilnych uczniów, a uczniom samych szóstek w dziennikach. W jakich warunkach uczyły się dzieci w dawnych czasach? Oto garść ciekawostek na temat szkół podstawowych.
Witnica. Pierwsza wzmianka o instytucji edukacyjnej pochodzi z 1717 r. Mieściła się ona w budynku ówczesnej plebanii. Samodzielny, jednoizbowy budynek podstawówki stanął przed kościołem w 1838 r. Jego fragment widzimy na pocztówce po lewej stronie. W okresie powojennym na jego miejscu wzniesiono hotel „Vietzer Hof”, który spłonął w 1945 r.
W 1858 r. na wschód od kościoła rozpoczęła działalność czteroizbowa szkoła, rozbudowywana w 1885 i 1903 r.
W latach 70. ub. wieku gmach szkoły podstawowej (dzisiejszej „jedynki”) został poddany remontowi i przebudowie. Zdania na temat efektu estetycznego są podzielone.
Witnica. Szkoła Podstawowa nr 2 została zbudowana w ramach programu oświatowego, realizowanego w czasie jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego (1966). Rozpoczęła działalność 1 września 1960 r.
Kamień Wielki. Szkoła podstawowa na starej pocztówce i stronie www.witnica.pl.
W 2002 r. obiekt został przebudowany. Powstała stołówka, szatnia, toalety kuchnia i korytarz.
Sosny. Szkoła ma ciekawą historię. Najpierw mieściła się w Dzieduszycach. W pewnym momencie została przeniesiona do dawnego dworu von Klitzingów w sąsiednich Sosnach. Do 1945 r. mieszkali w nim seniorzy rodu. Co ciekawe, przeprowadzka odbyła się z zachowaniem dawnej nazwy. Zatem na parterze mieściła się Szkoła Podstawowa w Dzieduszycach, a nauczycielskie mieszkania na piętrze miały adres Sosny 14. Dwie miejscowości w jednym domu. Budynek był większy, wygodniejszy.
Niestety, z powodu małej ilości dzieci placówka została przez gminę zamknięta. Na jej miejscu powstała Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Sosnach. Teraz nazwa zgadza się z miejscem.
Pyrzany. Po raz pierwszy szkoła została wzmiankowana w 1774 r. W 1840 r. wieś z kościołem i budynkiem szkolny spłonęła. Do 1945 r. we wsi działała dwuizbowa „podstawówka”, która stała w pobliżu kościoła (obecnie jest to dom prywatny).
W czasach polskich organizatorką nauczania była Maria Pająk (1902-1968). Przed 1939 r. pracowała jako nauczycielka w Ostrowiu Lubelskim i Uhninie, kierowała także placówką w Czyżowie. Po wojnie organizowała czteroklasową szkołę w budynku po szkole niemieckiej. Odmówiła zdjęcia krzyża w izbie lekcyjnej, za co została przeniesiona do Wieprzyc.
O Marii Pająk i innych zasłużonych nauczycielach można przeczytać w książce Józefy Bonder „Kronika nauczycieli seniorów Miasta i Gminy Witnica 1945-2015”.
Pyrzańska szkoła zakończyła działalność w 1999 r.
Mościce. W czasach niemieckich nauka odbywała się w dwóch budynkach. Po wojnie w większym zorganizowano polską szkołę. Na jego miejscu w 1969 r. został wzniesiony nowy budynek podstawówki, która działała w nim do 2004 r.
W 2011 r. obiekt przejęło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Obecnie powstaje na tym miejscu Centrum Wsparcia Rodziny (ilustracja jest wizualizacja tej inwestycji). Przedsięwzięcie jest realizowane przez Powiat Gorzowski.
Dąbroszyn. W czasach niemieckich dzieci uczyły się w budynku naprzeciw kościoła. Pełnił on również funkcję schroniska młodzieżowego. Od 1946 r., jak w wielu podobnych przypadkach, umieszczono w nim polską szkołę.
W 1959 r. demografia wymusiła przeniesienie nauki do większego obiektu – jest nim dawna restauracja i hotel Fritza Urbana („F. Ubran’s Gasthof”). Najstarsza znana nam pocztówka przedstawiająca ten gmach pochodzi z 1900 r.
Białcz. Fragment pocztówki z 1903 r., kościół i szkołę, która działała w tej wsi przez kilkadziesiąt powojennych lat.
Jak kilka tego typu instytucji w naszej gminie została zlikwidowana z przyczyn demograficznych. Na fot. nauczyciele i uczniowie w 1958 r.
Mosina. Szkoła istniała tu w czasach niemieckich oraz w latach 1946-1977.
Obecnie jest to budynek mieszkalny. Na fot. nauczyciele i uczniowie w 1954 r.
Kamień Mały. W czasach niemieckich szkoła mieściła się w budynku wzniesionym obok kościoła. Budynek został zniszczony w czasie wojny lub tuż po niej.
Polska podstawówka została zorganizowana w 1947 r. w obiekcie należącym wcześniej do zakładu dla chłopców „Neanderhaus”. Przez kilkadziesiąt lat placówka przechodziła różne stopnie organizacyjne. Po zamknięciu budynek został przeznaczony na cele mieszkaniowe.
Nowiny Wielkie. Fragm. pocztówki przedstawiającej szkołę na pocz. XX w.
W 1970 r. została oddana do użytku nowa siedziba, zbudowana w czynie społecznym.
Świerkocin. Polska szkoła została otwarta w 1946 r. Organizował ją Jan Byczkowskich, później pałeczkę przejęła Maria Rohozińska, którą widzimy na fotografii w otoczeniu dzieci
Z powodu malejącej liczby dzieci placówka została zamknięta. Budynek po niej został przeznaczony na cele mieszkaniowe.
Literatura
Zbigniew Czarnuch „Witnica na trakcie dziejów”, Witnica 2012.
Zbigniew Czarnuch „Nad Wartą i wśród lasów”, Witnica 2012.
Józefa Bonder „Kronika nauczycieli seniorów Miasta i Gminy Witnica 1945-2015”, Witnica 2015.
